Turystyka

Gmina Dobre oferuje doskonałe warunki do wypoczynku i rekreacji dzięki walorom przyrodniczym, takim jak rozległe tereny zielone i naturalne krajobrazy. Mozaika lasów i otwartych obszarów sprzyja pieszym wędrówkom, wycieczkom rowerowym oraz innym formom rekreacji. Dominującym drzewem w lasach jest sosna zwyczajna, a uzupełniają je dąb szypułkowy, olsza czarna i brzoza. Lasy są bogate w grzyby, zwierzęta oraz ptaki.

Zabytki

Do najcenniejszych budowli zaliczyć należy piętrzący się w centrum Dobrego neogotycki kościół rzymskokatolicki z murowaną bramą, która pełni funkcje dzwonnicy. Wiele obiektów o znaczeniu historycznym i estetycznym skrywa także dobrzański cmentarz parafialny założony w 1830 roku, oddalony od kościoła około 200 m. Wartym uwagi obiektem dla turystów jest budynek obecnie Zespołu Szkolno – Przedszkolnego w Dobrem z pomnikiem Konstantego Laszczki. Murowany gmach stanął w niedużej odległości od centrum, przy drodze prowadzącej do Jakubowa, jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej. Zabytkowy charakter ma również układ przestrzenny dawnego miasteczka. Tworzą go dwie drogi rozwidlające się, a następnie zbiegające na kształt wrzeciona wpisanego w trasę dawnego szlaku handlowego – Wielkiego Gościńca Litewskiego. Szlak był przez kilka wieków jednym z najważniejszych traktów handlowych Rzeczypospolitej, łączącym Warszawę z Wilnem, czyli Koronę Polską z Wielkim Księstwem Litewskim. Dziś dawny szlak stanowi atrakcję dla turystów penetrujących tę trasę. Ponad to, w rynku – w centrum parku znajduje się popiersie Józefa Piłsudskiego, odsłonięte w 2002 roku. Tym samym, malowniczy – wrzecionowaty rynek z parkiem oraz kościołem, otoczony zabytkowymi kamienicami jest ciekawym, klimatycznym miejscem dla zwiedzających.

Muzeum Konstantego Laszczki

Muzeum Konstantego Laszczki w Dobrem to jedyne w Polsce biograficzne muzeum poświęcone temu artyście. Przedstawia prace profesora pochodzące z różnych okresów jego twórczości. Bogactwo prezentowanych tematów, materiałów w których tworzył Laszczka oraz zasoby kolekcji wpływają na unikatowość tego miejsca. Zajmująca jest także oryginalna historia powstania muzeum w Dobrem. Społecznikowska praca mieszkańców, trud i poświęcenie wielu ludzi tworzy narrację powołania tej instytucji. To także przykład pielęgnacji dziedzictwa materialnego, które przekazał sam artysta w rodzinne strony.

Wielki Gościniec Litewski

Wielki Gościniec Litewski był przez kilka wieków jednym z najważniejszych traktów handlowych Rzeczypospolitej. Szlak  ten w obrębie  Dobrego wiódł  z zachodu  od  Stanisławowa  wkraczając  w  obecną  ulicę  Kościuszki, dochodził  do  rynku  i  za  cmentarzem przykościelnym kierował  się na wschód ulicą Poniatowskiego.  Łączył Warszawę z Wilnem, czyli Koronę Polską z Wielkim Księstwem Litewskim, biegnąc przez Stanisławów, Dobre, Liw, Węgrów, Sokołów Podlaski, Drohiczyn, Bielsk Podlaski, Białystok, Grodno. Trasa ta w poszczególnych latach zmieniała się, zbaczając z głównego traktu, jednak istnienie kilku wariantów gościńca nie zmieniało w sposób zasadniczy jego biegu. Z Wilna szlak prowadził do Rosji, zaś z Warszawy do najważniejszych stolic Europy.

Początki szlaku sięgają XI–XIII wieku, jednak z uwagi na burzliwą historię pogranicza polsko–ruskiego i niszczone najazdami Jaćwingów osadnictwo, trakt odgrywał w tamtym okresie niewielkie znaczenie. Sytuacja uległa zmianie w XV wieku, po unormowaniu stosunków polsko–litewskich, dzięki unii obu państw. Ożywiła się wymiana handlowa, kontakty polityczne i gospodarcze. Szlak wiódł ze stolicy Mazowsza Warszawy przez Liw, w którym powstał zamek dla ochrony granicy na Liwcu, oddzielającej Mazowsze od Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wtedy też nastąpiła żywiołowa kolonizacja Podlasia, która sprzyjała powstawaniu i rozwojowi poszczególnych miejscowości na szlaku, w tym Sokołowa Podlaskiego, który szybko stał się jednym z ważniejszych przystanków na gościńcu. Przyczyniają się do tego niewątpliwie najzamożniejsze rody WKL: Kiszkowie i Radziwiłłowie, którzy byli właścicielami Sokołowa i Węgrowa i byli żywo zainteresowani, aby ruch handlowy i komunikacyjny odbywał się przez ich majątki. Przeniesienie stolicy do Warszawy sprzyjało tym planom i nadało gościńcowi litewskiemu jeszcze większej rangi.

Wielkim Gościńcem Litewskim podróżowali ludzie różnych narodowości, wyznań, stanów i zawodów. Jadąc do wyznaczonego celu, zatrzymywali się na kolejnych stacjach w miastach na szlaku. Dzięki tym przystankom miasta odnosiły konkretne korzyści w postaci opłat handlowych, ceł, myta. Przejeżdżający tędy kupcy zatrzymywali się i handlowali towarami w dni targowe i jarmarki, w miejscowościach posiadających odpowiednie przywileje musieli sprzedawać towary po cenach atrakcyjnych dla ich mieszkańców. Oprócz wymiany handlowej ogromne znaczenie dla miejscowej ludności miał ciągły kontakt z podróżnymi, możliwość poznania ich zwyczajów, języka, nowinek technicznych i obyczajowych. Podróż gościńcem sprzyjała wymianie handlowej, jak i kulturalnej, choć ta druga miała niewątpliwie nieco inny charakter niż rozumiana współcześnie współpraca kulturalna. Wymiana idei i dóbr kultury odbywała się niejako przy okazji działań o charakterze gospodarczym, ale miała niebagatelne znaczenie dla rozwoju cywilizacyjnego tych ziem.

Czasy świetności gościńca przypadają na wiek XVIII. Podróżowanie stało się modne, a sprzyjało mu również wynalezienie dyliżansu, dzięki któremu podniósł się znacznie komfort podróży. Ludzie przemieszczali się nie tylko w interesach, ale też z ciekawości świata i w poszukiwaniu przygód. Dalekie wyprawy stały się nieodłącznym elementem dobrego wykształcenia i wychowania każdego młodego człowieka z dobrej rodziny. Kiedy za czasów saskich powstała regularna poczta królewska, gościniec stał się jednym z najważniejszych traktów Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Poczta zapewniała nie tylko przewóz listów i przesyłek, ale także przewóz pasażerów. Ujednolicone przepisy nakładały na poszczególne miasta obowiązek prowadzenia stacji pocztowych o dość wysokim standardzie.

Stacja znajdowała się także w Makowie (dziś Makówiec Mały i Duży-teren gminy Dobre). Źródła podają, że sam Król Stanisław August Poniatowski zatrzymał się na stacji w Makowie, aby zjeść śniadanie.

Dwory

W gminie znajdują się dwory, takie jak dwór w Rudzie Pniewnik i Rudzienku oraz pozostałości dworu w Kobylance i Nowej Wsi.

Dwór w Rudzienku

Dwór w Rudzienku to miejsce o bogatej historii, sięgającej XVIII wieku, które z pewnością zafascynuje każdego miłośnika dawnych majątków i pięknych założeń parkowych. Początkowo wchodził w skład większego majątku w Dobrem, a jako samodzielne założenie dworsko-folwarczne pojawił się na początku XIX wieku, należąc do rodziny Jaźwińskich herbu Grzymała. Dwór, wzniesiony najprawdopodobniej w II ćwierci XIX wieku z inicjatywy rodziny Grabowskich, do dziś zachował ślady swojej świetności. Na marmurowym zegarze słonecznym, który stoi na gazonie, widnieje inskrypcja świadcząca o jego długiej historii. Ignacy Jaźwiński, właściciel majątku po powstaniu listopadowym, zmodernizował dwór i przeprojektował park, nadając miejscu niezwykłego charakteru. Wokół dworu powstał rozległy zespół gospodarczy, w skład którego wchodziły czworaki, rządcówka, obory, stodoły, spichlerze, a także gorzelnia, olejarnia i młyn wodny. Następnie jego syn, Leon Jaźwiński, zajął się przebudową części gospodarczej, wznosząc nową stajnię, wozownię i oficynę. W kolejnych latach majątek przeszedł w ręce Antoniego Fijałkowskiego, który kontynuował rozbudowę – za jego czasów powstały nowe czworaki, kuźnia, obora, stodoła, a także stawy rybne, które dopełniały malowniczy krajobraz.W XX wieku losy dworu były równie burzliwe. Majątek kupili Łaniewscy, ale I wojna światowa przyniosła kryzys gospodarczy. W 1920 właścicielem jest Bolesław Natchman, od 1923 Jan Śląski, od 1925 Julian Śląski. W 1942 roku majątek trafił w ręce. Po reformie rolne stał się własnością skarbu Państwa. We dworze działał Uniwersytet Ludowy, w latach 1966 – 1974 szkoła podstawowa, od 1974 do 1990 Zasadnicza Szkołą Rolnicza w Rudzienku  Później dwór zmieniał właścicieli, stopniowo niszczał i podupadał. Obecni właściciele stopniowo przywracają blask tej historycznej posiadłości.

Dwór w Rudzie Pniewnik (znanym również jako Dwór w Piwkach) to niezwykle urokliwe miejsce.  Budynek parterowy, kryty charakterystycznym łamanym dachem, od frontu zdobi elegancki, dwukolumnowy ganek. Historia tego miejsca jest równie interesująca, jak jego architektura. W XIX wieku folwark Piwki należał do rodzin Godlewskich, a następnie Surdykowskich. Od 1900 roku aż do 1945 właścicielem był Wacław Golian, który wybudował tu obecny murowany dwór. Posiadłość obejmowała wówczas 9 włók i 30 morgów ziemi, a jej atrakcją był malowniczy staw, powstały z spiętrzonej wody rzeki Osownicy. Brzeg stawu, otoczony pięknymi drzewami i krzewami, stanowił niegdyś popularne miejsce wypoczynku – z ławkami i przystanią na łodzie. Można tylko wyobrazić sobie, jak relaksujący musiał być widok na ten urokliwy krajobraz! Nieopodal znajdował się także młyn wodny, a okolica była bogata w przyrodnicze walory. Po wojnie obiekt staje się własnością Państwowego Funduszu Ziemi, okresowo budynek użytkowany był jako szkoła, mieszkania. Obecnie dwór znajduje się w rękach prywatnych.

Dwór w Nowej Wsi

Dwór w Nowej Wsi jest położony na zachodnim skraju miejscowości, dwór ten wybudowano w połowie XIX wieku dla rodziny Kiszków, właścicieli lokalnego folwarku. W kolejnych latach jego losy były burzliwe – w drugiej połowie XIX wieku dwór przejęli Tonnowie, a następnie, po ich bankructwie w latach 30. XX wieku, posiadłość trafiła w ręce Związku Ziemian. W 1936 roku nowym właścicielem stał się Feliks Jełowicki, który zakupił dwór wraz z parkiem. Park otaczający był w tamtym czasie imponujący. Na jego terenie znajdowały się drewniany dwór na podmurówce, murowany domek rządcy, lodownia, a także chlewnia. W podwórzu gospodarczym stały murowana obora i drewniane zabudowania, takie jak stajnia i stodoła. Niestety, po II wojnie światowej majątek został rozparcelowany, a dwór wraz z parkiem przeszedł w ręce Urzędu Gminy, który umieścił w nim szkołę podstawową do 1975 roku. Remont z lat 50. XX wieku pozbawił jednak budynek wielu oryginalnych cech stylowych, co wpłynęło na jego dzisiejszy wygląd. Niestety, po przeniesieniu szkoły, dwór i park zostały pozostawione bez opieki, co doprowadziło do rabunkowego niszczenia obiektu. W latach 50. XX wieku domek rządcy rozebrano, a czworaki zniszczył pożar. Na dawnym podwórzu gospodarczym stanęły nowe murowane budynki, z których do dziś przetrwały jedynie dwie kamienno-ceglane obory, w tym jedna z datą 1908 na szczycie. Dziś zespół dworsko-parkowy znajduje się w rękach prywatnych.

Dwór w Kobylance

Pozostałości dworu w Kobylance, który wybudowana dla rodziny Czarnkowskich, pochodzą z XIX w. Po II wojnie światowej obiekt uległ znacznym zniszczeniom. Cennym zabytkiem był park dworski, w którym występują okazy pomnikowych drzew. Pierwotnie zespół dworski miał powierzchnię 152 ha.

Pomniki Przyrody

Gmina Dobre szczyci się bogactwem pomników przyrody, takich jak wiekowe drzewa. Do najbardziej znanych należą trzy jesiony w Dobrem, sześć dębów szypułkowych w Wólce Kobylańskiej, a także głaz narzutowy w Makówcu Dużym, związany z miejscem narodzin rzeźbiarza Konstantego Laszczki. Pięknym okazem jest dąb szypułkowy w Rakówcu.

Rzeki

Rzeki Osownica i Rządza, kiedyś służące młynom wodnym, dziś stanowią malowniczy element krajobrazu gminy. Są one domem dla bobrów oraz innych chronionych zwierząt. Osownica, z jej piaszczystym dnem i licznymi meandrami, jest również atrakcyjna dla wędkarzy.

Torfowisko Zawały

Na terenie gminy znajduje się rezerwat Torfowisko Zawały, który zajmuje obszar o powierzchni 6,3 ha i charakteryzuje się obecnością torfowisk oraz wód.

Młyny

Ważne miejsce w grupie zabytków  zajmują obiekty reprezentujące architekturę przemysłową. Należy do nich stojący nad brzegiem Osownicy w Makówcu Małym młyn wodny z końca XIX wieku, który z biegiem lat przerobiono na elektryczny. Młyn nie jest już używany w pierwotnym celu. Budynek jest wykorzystywany jako scenografia w serialach telewizyjnych „07 zgłoś się” oraz „Kryminalni”. Kolejnym przedstawicielem zabytkowej architektury jest nadal funkcjonujący młyn w Wólce Kobylańskiej. W przeszłości czerpał energię z wartego nurtu Osownicy, został wybudowany w 1935 r. i zmodernizowany w 1981. Obecny młyn stoi na miejscu poprzedniego, o którym można przeczytać w dokumencie z 18 grudnia 1635 r. potwierdzającym nadanie praw szlacheckich rodu Pełków z Pełkowizny – właścicieli młyna. Obecnie zmodernizowany i zelektryfikowany nadal jest wykorzystywany w swoim pierwotnym celu.